ใบเสมา ใบสีมา ใบพัทธสีมา หรือสีมา เป็นคำเรียกเขต แดน หรือเครื่องหมายบอกเขตโบสถ์ มักทำด้วยแผ่นหินหรือหลักหินหรือตามพจนานุกรมพุทธสาสน์ สีมาหมายถึงเขตกำหนดความพร้อมเพรียงของสงฆ์ หรือเขตชุมนุมของสงฆ์ หรือเขตที่สงฆ์ตกลงไว้สำหรับภิกษุทั้งหลายที่อยู่ภายในเขตนั้นจะต้องทำสังฆกรรมร่วมกัน (เช่น สวดมนต์ ทำพิธีบวช รับกฐิน ฯลฯ) ใบเสมาจัดเป็นปฏิมากรรมประกอบศาสนสถานของชาวพุทธมาแต่โบราณกาล โดยมีข้อความในวินัยมุขกัณฑ์ที่ ๗ ซึ่งทำให้ทราบว่าแต่เดิมครั้งพุทธกาลใบเสมาไม่ได้ปักรอบอุโบสถดังที่เห็นในปัจจุบัน แต่จะปักแสดงเขตอาวาสหรืออาราม ซึ่งเท่ากับกำหนดกำแพงวัด ต่อมาคงมีการเสนอให้นำมาปักรอบเป็นเขตอุโบสถแทน ใบเสมามีวิวัฒนาการไปตามความนิยมของแต่ละสมัย ดังนั้นจึงมีรูปแบบเฉพาะตัว เห็นได้ชัดเจนว่า สมัยทวารวดีนิยมใบเสมาขนาดใหญ่สลักรูปเคารพ รูปพุทธประวัติ เช่น ใบเสมาที่พบที่เมืองฟ้าแดดสงยาง จังหวัดกาฬสินธ์ สมัยต่อ ๆ มาเน้นที่รูปทรง สลักลวดลายที่ง่ายขึ้นไม่เป็นรูปเคารพ ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นได้สืบทอดศิลปะมาจากสมัยอยุธยา ต่อมานิยมใบเสมาที่สลักเป็นลวดลายพระธรรมจักร (ข้อมูลจาก วิวัฒนาการพุทธสถานไทย กรมศิลปากร ๒๕๓๓)