วัดพระศรีสรรเพชรสร้างในสมัยอยุธยาตอนต้น เดิมเป็นพระราชวังต่อมาเมื่อสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงย้ายพระราชวังไปสร้างใหม่ ทรงยกพระราชวังเดิมให้เป็นเขตพุทธาวาสของวัดพระศรีสรรเพชร เพื่อใช้เป็นที่ประกอบพิธีทางศาสนาทั้งส่วนพระองค์และพระราชพิธีอื่น ๆ ของวัด เช่นพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยา และเป็นที่เก็บอัฐิของพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศ์ ดังนั้นวัดนี้จึงเปรียบเหมือนวัดส่วนพระองค์ของพระมหากษัตริย์และไม่มีภิกษุจำพรรษา ถือเป็นวัดแรกที่อยู่ในเขตพระบรมมหาราชวัง ซึ่งคติมี้ได้สืบทอดมาถึงกรุงรัตนโกสินทร์ด้วย

สิ่งก่อสร้างในวัดประกอบด้วยเจดีย์ทรงระฆังขนาดใหญ่ ๓ องค์สร้างเรียงกันในแนวตะวันออก-ตะวันตก เจดีย์นี้สร้างถวายกษัตริย์ ๓ พระองค์ คือองค์ทางด้านตะวันออกเป็นของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ องค์กลางเป็นของสมเด็จพระบรมราชาธิบดีที่ ๓ และองค์ด้านตะวันตกเป็นของสมเด็จพระบรมราชาที่ ๒ สิ่งก่อสร้างทางด้านตะวันตกต่อจากเจดีย์ใหญ่ เป็นวิหารสี่ทิศสร้างในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปสี่อริยาบท ตรงกลางที่วิหารมาบรรจบกันทำเป็นพระเจดีย์ สันนิษฐานว่าบรรจุอัฐิพระบรมวงศานุวงค์ ด้านตะวันออกต่อจากเจดีย์ใหญ่เป็นวิหารหลวงรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ใช้ประกอบพระราชพิธีต่าง ๆ ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญ คือ พระศรีสรรเพชรดาญานซึ่งถูกไฟใหม้ตอนเสียกรุงครั้งที่ ๒ รัชกาลที่ ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ทรงอัญเชิญมาประดิษฐานไว้ภายในพระเจดีย์ที่วัดพระเชตุพนฯ กรุงเทพฯ ด้านซ้ายของวิหารหลวงเป็นวิหารพระโลกนาถ ประดิษฐานพระโลกนาถซึ่งรัชกาลที่ ๑ โปรดเกล้าฯ ให้นำมาประดิษฐานไว้ที่วิหารสี่ทิศวัดพระเชตุพนฯ ด้านหน้าของวิหารพระโลกนาถเป็นวิหารจอมทองซึ่งสมเด็จพระเจ้าทรงธรรมโปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้นเพื่อทรงสนาธรรมกับพระภิกษุสงฆ์หรือเป็นที่เก็บพระพุทธรูป ส่วนด้านขวาของวิหารหลวงเป็นวิหารป่าเลไลย์ สิ่งก่อสร้างทั้งหมดนี้ล้อมทั้งสี่ด้านด้วยแถวของ เจดีย์รายที่สร้างสลับกับวิหารราย ยกเว้นด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตกที่เปิดช่องสำหรับเป้นทางเข้า-ออก เจดีย์รายใช้บรรจุพระอัฐิพระบรมวงศานุวงค์ ส่วนวิหารรายบรรจุอัฐิใช้สำหรับทำทักษิณานุปทานอุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ล่วงลับ

ข้อมูลจากหนังสือชุดนำเที่ยวเมืองประวัติศาสตร์ อยุธยา ของสำนักพิมพ์เมืองโบราณ เขียนโดยศิรประภา ดารามาตร์ ๒๕๕๐